Το βράδυ που φτάνουμε στην Τρίπολη περπατάμε στον πεζόδρομο της Φιλελλήνων, πίσω από την κεντρική πλατεία, με τη συνοδεία ενός ντόπιου φίλου. "Η Τρίπολη μοιάζει με το Λονδίνο," λέει σκωπτικά, "όλο συννεφιά, ομίχλη, ψιλόβροχο... μόνη διαφορά ότι δεν έχει τα κτίρια, τους δρόμους, την κίνηση και τη φινέτσα του..." Μπορεί η Τρίπολη να έχει πάρει από το Λονδίνο μόνο τη μελαγχολία του, ωστόσο η πρωτεύουσα της Αρκαδίας με το όμορφο ορεινό τοπίο της, τις κοιλάδες και τις καταπράσινες βουνοπλαγιές της, μπόλιασε με το αρκαδικό ιδεώδες "Et In Arcadia Ego" ("Κι εγώ στην Αρκαδία γεννήθηκα") ολόκληρο τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, εμπνέοντας τον Πουσέν, τον Γκαίτε ή τον Σίλερ, οι οποίοι φαντάστηκαν την Αρκαδία ως επίγειο παράδεισο και τους κατοίκους της ως τους ευτυχέστερους των ανθρώπων, ήδη από τη μυθολογική εποχή, όταν ο θεός Πάνας έπαιζε αμέριμνος τον αυλό του στα αρκαδικά βουνά ανάμεσα σε όμορφες βοσκοπούλες και κοπάδια με πρόβατα.
Η ειδυλλιακή ομορφιά του τοπίου στην ευρύτερη περιοχή με το εξαιρετικό ελατόδασος του Μαινάλου, τα αμπέλια με το μοσχοφίλερο της Μαντινείας και το σπήλαιο στο Κάψια, συνδέεται με τη μακραίωνη ιστορία του τόπου: τα αρχαία θέατρα στη Μαντίνεια, τον Ορχομενό και την Τεγέα, το Ιερό της Αθηνάς Αλέας.
Στα νεότερα χρόνια, η φοβερή Αλωση της Τριπολιτσάς το 1821 εδραίωσε την Επανάσταση στην Πελοπόννησο και καθιέρωσε τη μορφή του Κολοκοτρώνη, έμβλημα του σημερινού Δήμου Τριπόλεως.
Γύρω από την πόλη, στα υψώματα και στα βουνά, παντού τα ίχνη από το πέρασμα του Γέρου του Μοριά: Η Πέτρα του Κολοκοτρώνη στους Αγ. Θεοδώρους, το δισκοπότηρο και το Ευαγγέλιο που προσκύνησε στο μοναστήρι της Επάνω Χρέπας, το Αρκουδόρεμα με τα προεπαναστατικά λημέρια των Κολοκοτρωναίων και ψηλά το Λιμποβίσι. Εκεί βρίσκουμε ανακατασκευασμένο ένα αντίγραφο του σπιτιού του, πλάι στο ερημωμένο πατρικό του Γέρου και της οικογένειάς του.
Στην κεντρική πλατεία της πόλης δεσπόζει η εκκλησία του Αγίου Βασιλείου.
Ιστορικό κέντρο και πλατείες
Το Μεγάλο Καφενείο, επί της κεντρικής πλατείας, ήταν η πρώτη πληροφορία που μας έδωσαν για την Τρίπολη πριν ακόμη ξεκινήσουμε το ταξίδι μας στην πόλη. Στις καρέκλες του, καθώς μας σέρβιραν ελληνικό καφέ ψημένο στη χόβολη, συναντήσαμε παθιασμένους χαρτοπαίκτες και αγαθούς γέροντες, ωστόσο ο χώρος, με τις βαριές θεατρικές κουρτίνες, τους μεγάλους ξύλινους καθρέφτες, τους πολυέλαιους και το πιάνο εξακολουθεί να διατηρεί κάτι από την παλαιότερη αίγλη του.
Στη σημερινή του μορφή το καφενείο εγκαινιάστηκε το 1998, κατόπιν ριζικής ανακαίνισης, καθώς το κτίσμα βρισκόταν σε κατάσταση εγκατάλειψης. Αρχικά είχε οικοδομηθεί μεταξύ 1897-1898, με ιδιοκτήτη τον Μίμη Αθανασιάδη, ο οποίος αργότερα το κληροδότησε στον δήμο, με την προϋπόθεση να μην αλλάξει χρήση. Τα αυθεντικά έπιπλά του, που δεν σώζονται πια, είχαν παραγγελθεί από τη Βιέννη και η ευθύνη της διακόσμησης είχε ανατεθεί σε Γάλλο διακοσμητή. Στην εποχή της ακμής του καφενείου, στις ψάθινες καρέκλες με τα οβάλ, μαρμάρινα τραπέζια κάθονταν γιατροί, μεγαλέμποροι και δικηγόροι και γύρω τους υπήρχαν καναπέδες από κόκκινο βελούδο και περίτεχνοι σκαλιστοί καθρέφτες.
Το Μεγάλο Καφενείο στο κέντρο της πόλης μετρά περισσότερα από 100 χρόνια ζωής.
Η πλατεία Αγίου Βασιλείου υπήρξε κεντρική πλατεία και της οθωμανικής Τριπολιτσάς, αλλά στη θέση του τζαμιού δεσπόζει σήμερα ο υπερυψωμένος μητροπολιτικός ναός του Αγίου Βασιλείου. Ο ναός χτίστηκε μεταξύ 1855-1885 και το όμορφο υπόλευκο μάρμαρό του έχει εξορυχτεί από την περιοχή των Δολιανών. Τα εμπορικά καταστήματα που φιλοξενούνται στο ισόγειό του, αποτελούν μοναδική περίπτωση τουλάχιστον για τα ελληνικά δεδομένα. Ακόμη ένα σπάνιο φαινόμενο της πλατείας είναι ότι γύρω από το σιντριβάνι, στο μέσον της, ανάμεσα σε συνταξιούχους που διαβάζουν εφημερίδα στα παγκάκια και σε αργόσχολους σχολιαστές των πολιτικών εξελίξεων δεν εντοπίζουμε την ύπαρξη αλλοδαπών ή μεταναστών.
Στη Γεωργίου Α΄, σχεδόν επάνω στην πλατεία, μας συστήνουν να πάρουμε γλυκό από το γλυκοπωλείο - γαλακτοπωλείο Κανατάς, μια παλιά οικογενειακή επιχείρηση που σερβίρει ρυζόγαλο, γαλακτομπούρεκο και κρέμα με πρόβειο γάλα από την ορεινή Αρκαδία σε ρετρό ξύλινες καρέκλες και μαρμάρινα τραπεζάκια.
Από τις προθήκες του παραρτήματος του Πολεμικού Μουσείου στην πόλη της Τρίπολης.
Στην οδό Εθνομαρτύρων 1, στην άλλοτε οικία Μαλλιαρόπουλου, στεγάζεται το παράρτημα του Πολεμικού Μουσείου της Τρίπολης. Στις συλλογές του βρίσκουμε σπαθιά και κειμήλια του 1821, το εκμαγείο της νεκρικής μάσκας του Κολοκοτρώνη, όπλα, φωτογραφίες, γραπτά ντοκουμέντα, και στολές από όλους τους πολέμους του ελληνικού έθνους μέχρι την απελευθέρωση από τη Γερμανική Κατοχή.
Ο δρόμος που (δεν) άλλαξε όνομα
Οι Τριπολιτσιώτες ονομάζουν την εμπορικότερη οδό της πόλης όπως δεν λέγεται πια: "ΙΒ΄". Η Βασιλέως Κωνσταντίνου ΙΒ΄ (δηλαδή του Κωνσταντίνου Α΄, 1868-1923) στα χρόνια του ΠΑΣΟΚ μετονομάσθηκε σε Εθνικής Αντιστάσεως για να δοθεί έμφαση στο αίτημα της εποχής για εθνική συμφιλίωση και να απαλειφθούν οι συμβολισμοί της "Μεγάλης Ιδέας", αφού ο Κωνσταντίνος είχε αποκληθεί ΙΒ΄, ως συνεχιστής του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου.
Οι Τριπολιτσιώτες ονομάζουν την εμπορικότερη οδό της πόλης όπως δεν λέγεται πια: "ΙΒ΄". Η Βασιλέως Κωνσταντίνου ΙΒ΄ (δηλαδή του Κωνσταντίνου Α΄, 1868-1923) στα χρόνια του ΠΑΣΟΚ μετονομάσθηκε σε Εθνικής Αντιστάσεως για να δοθεί έμφαση στο αίτημα της εποχής για εθνική συμφιλίωση και να απαλειφθούν οι συμβολισμοί της "Μεγάλης Ιδέας", αφού ο Κωνσταντίνος είχε αποκληθεί ΙΒ΄, ως συνεχιστής του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου.
Τοπικά προϊόντα της αρκαδικής γης
Η πρώτη πλατεία που συναντάμε κατεβαίνοντας την Εθνικής Αντιστάσεως με κατεύθυνση βορειοδυτική, η πλατεία Πετρινού, δημιουργήθηκε με την κατεδάφιση της παλιάς δημοτικής αγοράς, του λεγόμενου σιτοπάζαρου. Την αίσθηση του σαββατιάτικου παζαριού μας μεταφέρει γλαφυρά ο σπουδαίος Τριπολιτσιώτης συγγραφέας Γιάννης Πάνου: "...Ενα πλήθος αγρότες από τα κοντινά χωριά έφταναν με τα κάρα τους... τα γαϊδούρια τους ... και τις περισσότερες φορές τα έδεναν στα γυαλιστερά πόμολα των σπιτιών... Εκτός από τα δημητριακά ... σε μεγάλα σακιά ανοιχτά από πάνω ... υπήρχαν σε διάφορες γωνιές καθισμένοι κατάχαμα μικροπουλητάδες ... Εκεί θα 'βρισκες χαμομήλι και τίλιο ... αλμπανόριζες και μολόχες ... πλήθος παρόμοια μαλαχτικά ή φαρμακευτικά ... δυόσμο ξερό, σπόρους λουλουδιών, σιναπόσπορο, γλυκάνισο, σ' ένα τέτοιο ανακάτωμα μυρωδιάς που σου έκοβε την ανάσα. Ενα ατελείωτο πλήθος αγοραστών και περίεργων αναδεύονταν αργά ανάμεσα στα σακιά".
Το μεσημέρι οι συμφωνίες του παζαριού επισφραγίζονταν στις "πάμπολλες υπόγειες ταβέρνες" της περιοχής με κρασί και "ριγανάτα ντόπια εντόσθια πατημένα στο αλάτι, ξερό μπακαλιάρο πλακί με μπόλικο κρεμμύδι ..." και ο σημερινός επισκέπτης της περιοχής μπορεί να σχηματίσει εικόνα για το κλίμα που επικρατούσε κατεβαίνοντας τα απότομα σκαλοπάτια του εστιατορίου "Παναρκαδικόν" (στην πλ. Αγ. Βασιλείου), όπου οι κατσαρόλες μπαίνουν στη φωτιά από το ξημέρωμα. Σήμερα στην πλατεία Πετρινού η προτομή του διάσημου μαέστρου Δ. Μητρόπουλου μας κοιτάζει κάπως σκοτεινά έξω από το Μαλλιαροπούλειον Θέατρον, το οποίο αν και αναστηλωμένο δεν έχει ακόμη παραδοθεί προς χρήση.
Αποψη της πλατείας Πετρινού.
Η Γεωργία Δάλκου, εμπνεύστρια και δημιουργός της Θεατρικής Ομάδας Τρίπολης, μας αφηγείται τις παραστάσεις που έδινε παλαιότερα η ομάδα της εκεί όταν είχε πλέον αποκατασταθεί η στέγη η οποία είχε καταρρεύσει. Στην εποχή της ακμής του το θέατρο, που σχεδιάστηκε από τον Αναστάσιο Μεταξά και εγκαινιάσθηκε το 1910, φιλοξένησε στη σκηνή του ονόματα όπως ο Αιμίλιος Βεάκης, η Μαρίκα Κοτοπούλη και ο Μίμης Φωτόπουλος.
Το παλιό Δημαρχείο και τα καινούργια στέκια
Ο δήμαρχος του δήμου Τριπόλεως κ. Ιωάννης Σμυρνιώτης.
Εξω από το παλιό Δημαρχείο μας αποσπά την προσοχή η παράδοξη συγγένεια της Τρίπολης με την Κρήτη χάρη στην αναμνηστική πλάκα που έχει τοποθετήσει εκεί η Παγκρήτιος Ενωσις Αθηνών. Με τον τρόπο αυτό οι Κρητικοί της Αθήνας θέλησαν να τιμήσουν τον Τριπολιτσιώτη Ιωάννη Δημακόπουλο, που έπεσε μαχόμενος ως Φρούραρχος της Μονής Αρκαδίου στο ολοκαύτωμα του 1866. Ο δήμαρχος Ιωάννης Σμυρνιώτης μας υποδέχεται εγκάρδια στο γραφείο του και μας μιλά για τις προσπάθειες που γίνονται για τη βελτίωση της τουριστικής υποδομής.
Ο δήμος στήριξε φέτος οικονομικά τη λειτουργία του χιονοδρομικού κέντρου της Οστρακίνας στο Μαίναλο και σκοπεύει στην ανάπτυξη των ορειβατικών μονοπατιών και άλλων μορφών αθλητισμού τουρισμού, όπως η ποδηλασία σε ορεινά μονοπάτια.
Ο κ. Γιώργος Μπίρης εδραίωσε την ποτοποιία που παρέλαβε από τον πατέρα του πριν παραδώσει τη σκυτάλη στην κόρη του.
Παράλληλα, με ημερίδες και συνέδρια, επιχειρεί να προωθήσει και να ενημερώσει για τα προϊόντα της τοπικής οικονομίας, όπως η φημισμένη ποικιλία ντελίσιους Πιλαφά, η οποία οφείλει το όνομά της στον ευπατρίδη Ηλία Πιλαφά. Τελειώνοντας την ενδιαφέρουσα συζήτηση που είχαμε μας ρωτά αν έχουμε βρεθεί στην Τρίπολη τις ημέρες του Πάσχα. Μας μιλά με ενθουσιασμό για τη συνάντηση όλων των Επιταφίων της πόλης στην πλατεία Αγίου Βασιλείου, τους χορούς, τα ψητά αρνιά και τα γλυκά που προσφέρει δωρεάν ο δήμος σε όλους τους επισκέπτες ανήμερα της Ανάστασης.
Κατεβαίνοντας τη "ΙΒ", μετά το παλαιό Δημαρχείο συναντάμε το Ντόλτσε, έναν όμορφο και ζεστό χώρο που ειδικεύεται στην παρασκευή σοκολάτας και δίπλα, το Μικρό Καφέ, όπου συχνά οργανώνονται συναυλίες. Στον κοινώς αποκαλούμενο "Πεζόδρομο" (Δεληγιάννη), βρίσκουμε τα πιο διαδεδομένα σύγχρονα στέκια της Τρίπολης. Το βράδυ στα μπαρ, τα καφέ και τα μεζεδοπωλεία του κυκλοφορούν οι παρέες των φοιτητών και ο νεανικός κόσμος της πόλης.
Το άγαλμα σύμβολο της Τρίπολης, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στην πλατεία Αρεως.
Ο κάτω πεζόδρομος (αριστερά καθώς κατεβαίνουμε τη "ΙΒ΄") διαθέτει τα παλιότερα στέκια ενώ ο πάνω αναπτύχθηκε κάπως αργότερα και ανάμεσα στα μπαρ του ξεχωρίζει το Mobile, το οποίο σύμφωνα με τους ντόπιους έχει "μεγαλώσει" πολλές γενιές την τελευταία 25ετία. Λίγο ψηλότερα από τον πεζόδρομο, στην Επισκόπου Ανθιμου και στα στενάκια της περιοχής των "Κλωνατζίδικων" έχει δημιουργηθεί μια νέα "γειτονιά" με μεζεδοπωλεία και μπαρ. Η περιοχή πήρε το όνομά της από καταστήματα που παλιότερα πουλούσαν κλωστές και νήματα, ενώ εκεί βρίσκεται και η Πλατεία Σκάκι, με τα μεγάλα μαύρα και άσπρα πλακάκια και τα τεράστια πιόνια για τους θαυμαστές του δημοφιλούς παιχνιδιού.
Ο ποτοποιός που ανακάλυψε το "Τίποτα"
Η πρώτη σκέψη όταν μπαίνουμε στο κατάστημα της ποτοποιίας Νικ. Γ. Μπίρη είναι ότι έχουμε κάνει κάποιο λάθος. Εικονίτσες αγίων και καντηλάκια, στα ράφια ποτά, καραμέλες και κεριά, καφέ ξύλινα συρτάρια της δεκαετίας του '30 με ξηρούς καρπούς, μακριές λαμπάδες κρεμασμένες από ψηλά και πίσω τους δυο σειρές ξύλινα βαρέλια με λικέρ.
Η πρώτη σκέψη όταν μπαίνουμε στο κατάστημα της ποτοποιίας Νικ. Γ. Μπίρη είναι ότι έχουμε κάνει κάποιο λάθος. Εικονίτσες αγίων και καντηλάκια, στα ράφια ποτά, καραμέλες και κεριά, καφέ ξύλινα συρτάρια της δεκαετίας του '30 με ξηρούς καρπούς, μακριές λαμπάδες κρεμασμένες από ψηλά και πίσω τους δυο σειρές ξύλινα βαρέλια με λικέρ.
Στη βάση του φυλάσσονται τα οστά του.
Με την πληθωρική του παρουσία και με χιούμορ ο κ. Γιώργος Μπίρης, υιός του ιδρυτή της ποτοποιίας και πατέρας της σημερινής ιδιοκτήτριας της οικογενειακής επιχείρησης, μας αφηγείται τα χαρακτηριστικότερα σημεία της ιστορίας του λικέρ "Τίποτα", το οποίο φτιάχτηκε το 1949. Οταν ο πατέρας του Νίκος Μπίρης ρωτούσε την πελατεία του ή κάποιες σεμνότυφες κυρίες, που κάθονταν σε μια απόμερη γωνιά του καταστήματος, τι θα επιθυμούσαν να πάρουν, λάμβανε συχνά την απάντηση "τίποτα, ευχαριστώ."
Ως ευφυής επιχειρηματίας, αποφάσισε τότε να φτιάξει ένα ποτό που θα παρέκαμπτε την άρνηση όσων πελατών αποκρίνονταν "τίποτα", στην ερώτηση "Τι θα πάρετε;". Από το 1939 μέχρι το 1971 ο πατέρας του διατηρούσε το κατάστημα σε διαφορετικό χώρο και για να συντηρήσει ή και να αυξήσει την πελατεία του είχε φτάσει τις 100 κουμπαριές, "κάθε μία από διαφορετικό χωριό, ώστε ο καθένας να φέρνει εκεί και τους χωριανούς του", μας λέει. Καθώς φεύγουμε από το κατάστημα, λίγο βιαστικά είναι η αλήθεια, δεν παραλείπουμε να ευχαριστήσουμε εγκάρδια τον κ. Μπίρη. "Τίποτα!", μας απαντά εκείνος, πάντοτε ετοιμόλογος και πνευματώδης.
Η "Τελευταία κατοικία" του Γέρου του Μοριά
Στον χώρο της πλατείας Αρεως την εποχή των Οθωμανών υπήρχε το σεράι και στις αρχές του 20ού αιώνα ξεκίνησε η ανέγερση των ανακτόρων του βασιλέως Γεωργίου Α΄, μας αφηγείται η κ. Δάλκου, εντούτοις, αφότου είχαν φτάσει σε ύψος πέντε μέτρων το σχέδιο εγκαταλείφθηκε και τα ανάκτορα χτίστηκαν, τελικά, στην Κέρκυρα. Το κτίριο κατεδαφίστηκε και το κέρδος για τη σημερινή πόλη ήταν η μεγαλύτερη πλατεία της Τρίπολης, χάρη στις ήδη απαλλοτριωθείσες εκτάσεις, με εκτεταμένους ελεύθερους χώρους όπου τα παιδιά παίζουν ή κοιτούν εκστατικά το επιβλητικό άγαλμα του έφιππου Κολοκοτρώνη.
Στον χώρο του μνημείου φυλάσσονται τα οστά του "Γέρου του Μοριά", που μεταφέρθηκαν εκεί από το Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας σιδηροδρομικώς το 1930. Η κ. Δάλκου μας εξιστορεί τις συγκινητικές στιγμές που εκτυλίσσονταν κατά τη μεταφορά, όπου το τρένο υποχρεωνόταν να σταθμεύει σε όλους τους ενδιάμεσους σταθμούς της περιοχής από τα πλήθη που συνέρρεαν για να αποτίσουν φόρο τιμής, αλλά και τον λόγο που είχε εκφωνήσει για την περίσταση στην πλατεία ο Ελ. Βενιζέλος.
Σήμερα η πλατεία βρίσκεται σε φάση ανακατασκευής με νέα πλακόστρωση, ενώ απέναντι από το μνημείο, μπροστά στο Δικαστικό Μέγαρο, οι ανδριάντες των Πολυζωίδη και Τερτσέτη, "σύμβολα της δικαστικής ανεξαρτησίας που αρνήθηκαν να υπογράψουν την καταδίκη του Κολοκοτρώνη", όπως αναφέρει η επιγραφή, από μακριά μοιάζουν να μας υποδέχονται στη μαρμάρινη είσοδο ως αμερόληπτοι εγγυητές όσων διαδραματίζονται στις αίθουσες του κτιρίου.
Ο ιερός ναός της Αγίας Φωτεινής
Λίγο χαμηλότερα στο πάρκο, κοντά στα παλιό τρένο που μοιάζει να διασχίζει δασικό τοπίο, η προτομή ενός άγνωστου ανδρός, του Εντουαρντ Εβερετ (1794-1865). Το βράδυ, ξεφυλλίζοντας το βιβλίο του Αρκάδος πεζογράφου Θανάση Βαλτινού για την Τρίπολη (εκδόσεις Μεταίχμιο) συναντώ τυχαία τις σελίδες από το ημερολόγιο του φιλέλληνα Αμερικανού καθηγητή και πολιτικού, ο οποίος είχε φτάσει στην Τρίπολη τον ζοφερό Μάιο του 1819, όταν ο κάμπος της Τριπολιτσάς είχε προσβληθεί από επιδημία πανούκλας, όπου ολόκληρα χωριά είχαν ερημώσει και οι κάτοικοι είχαν ανέβει στα βουνά για να γλιτώσουν από τη φοβερή αρρώστια.
Πίσω από το Δικαστικό Μέγαρο το χαρακτηριστικό για τη δεκαετία του 1950 κτίριο του κινηματογράφου Αελλώ, με την καλλιγραφική πινακίδα "ό,τι εκλεκτό από την παγκόσμια και ελληνική παραγωγή" να παραδίδεται στη φθορά, όπως και οι σοβάδες του οικοδομήματος, περίπου μια δεκαετία μετά το κλείσιμό του. Στην ίδια ευθεία, στο ΒΔ άκρο της πλ. Αρεως, το Αποστολοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, που ολοκληρώθηκε το 1988 χάρη σε δωρεά του ομογενούς Δημ. Αποστολόπουλου. Ενα εντυπωσιακό σε μέγεθος κτίριο νεοκλασικού ρυθμού, με ωραίο αμφιθέατρο, που φιλοξενεί πολιτιστικές εκδηλώσεις, συνέδρια και εκθέσεις, ωστόσο παρουσιάζει προβλήματα λειτουργικότητας και ο δήμος εκπονεί εργασίες αναστήλωσης και βελτίωσης των υποδομών του.
Το Οινοποιείο Σπυρόπουλου στη Μαντίνεια
Το Αρχαιολογικό Μουσείο και το Ματζούνειο μέγαρο
Φωτογραφίζοντας εξωτερικά το ωραίο νεοκλασικό κτίριο του Παναρκαδικού Αρχαιολογικού Μουσείου και το προαύλιο με τις επιτύμβιες στήλες ανεβαίνουμε τα σκαλιά του. Οι δύο υπάλληλοι στην είσοδο μας πληροφορούν ευγενικά ότι δεν επιτρέπεται η φωτογράφηση, αλλά μας ξεναγούν με ευχαρίστηση στους χώρους του.
Φωτογραφίζοντας εξωτερικά το ωραίο νεοκλασικό κτίριο του Παναρκαδικού Αρχαιολογικού Μουσείου και το προαύλιο με τις επιτύμβιες στήλες ανεβαίνουμε τα σκαλιά του. Οι δύο υπάλληλοι στην είσοδο μας πληροφορούν ευγενικά ότι δεν επιτρέπεται η φωτογράφηση, αλλά μας ξεναγούν με ευχαρίστηση στους χώρους του.
Πρόκειται για κτίριο του περίφημου Ερνέστου Τσίλερ που χτίστηκε για να φιλοξενήσει από το 1895 το νοσοκομείο Ευαγγελίστρια, το πρώτο νοσοκομείο της Τρίπολης, το οποίο αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως Υγειονομική Υπηρεσία και στην περίοδο 1982-1986 έγιναν οι απαραίτητες εργασίες για να στεγαστεί το Μουσείο.
Η κάβα από το Οινοποιείο του Ευάγγελου Καλόγρη στο χωριό Κάψια
Στις εντυπωσιακά ευήλιες αίθουσές του, βρίσκουμε όμορφα μαρμάρινα επιτύμβια (ακόμα και από τη βίλα του Ηρώδη του Αττικού στην Εύα Δολιανών Κυνουρίας), προϊστορικά ευρήματα και αγγεία, κτερίσματα μυκηναϊκών τάφων, αγάλματα από την αρχαία Μαντίνεια και πολλά άλλα.Τους ρωτάμε την οδό που βρίσκεται το Ματζούνειο Μέγαρο κι αμέσως ο ένας υπάλληλος προσφέρεται να μας συνοδεύσει. Διασχίζοντας μερικές δεκάδες μέτρα στην οδό Ευαγγελιστρίας φτάνουμε στο Μέγαρο που βρίσκεται στη Γεωργίου Α΄, ανάμεσα στις πλατείες Αγίου Βασιλείου και Κολοκοτρώνη. Αντικρίζουμε το μεγαλοπρεπές ερείπιο με τη θαυμάσια πύλη, τα φαγωμένα από τη σκουριά χυτά κιγκλιδώματα, τους πεσμένους σοβάδες και την καφετιά από την οξείδωση πινακίδα της ασφαλιστικής εταιρείας της Τεργέστης, στην οποία υπήρξε, στην εποχή της νεότητάς του, ασφαλισμένο το κτίριο.
Το προηγούμενο βράδυ ο Γιώργος Δάλκος μας είχε αφηγηθεί το πόσο είχε εντυπωσιαστεί ο σκηνοθέτης Παντελής Βούλγαρης όταν το είχε επισκεφτεί. Θυμάμαι, επίσης, την απορία της Γεωργίας Δάλκου για το πώς η φιλαρμονική του δήμου εξακολουθεί να στεγάζεται στον χώρο, "με κίνδυνο να τους πέσει τίποτα στο κεφάλι", και αμέσως φαντάζομαι τα θαρραλέα μέλη της μπάντας με τις ομοιόμορφες στολές να παιανίζουν με τα όργανά τους ηρωικά εμβατήρια και να εισέρχονται στο ισόγειο του ημικατεστραμμένου κτιρίου.
Η είσοδος της μονής Επάνω Χρέπας.
Το Ματζούνειο είναι ένα από τα ιστορικότερα κτίρια της Τρίπολης, αν αναλογιστεί κανείς την ολοκληρωτική καταστροφή της πόλης και τον αφανισμό του κτιριακού της πλούτου τον Φεβρουάριο του 1828 από τους Αιγύπτιους του Ιμπραήμ. Χτίστηκε στα ερείπια ναού της Παναγίας, της περιόδου της Τουρκοκρατίας, μεταξύ 1856-1858, λίγα χρόνια αφότου (1836) η πόλη οικοδομήθηκε εκ νέου με μέριμνα του Καποδίστρια και σε πολεοδομικά σχέδια των Σταμάτη Βούλγαρη και Garnot.
Αρχικά στεγάστηκε εκεί σχολείο κορασίδων, αργότερα αρρένων, και το 1927 οι αδελφοί Ματζούνη το αγόρασαν από τον δήμο (και το δώρισαν και πάλι στον δήμο δύο χρόνια αργότερα), το ανακαίνισαν και δημιούργησαν στους χώρους του αίθουσα τελετών και διαλέξεων, όπου δίνονταν και οι μεγάλοι χοροί και οι δεξιώσεις της πόλης. Συγχρόνως εγκαταστάθηκε εκεί η Βιβλιοθήκη του Φιλοπροόδου Συλλόγου "Πανός", που πριν από λίγα χρόνια υποχρεώθηκε να μεταφερθεί εξαιτίας της κακής κατάστασης του κτιρίου.
Το καλά διατηρημένο θέατρο του αρχαίου Ορχομενού.
Η ψυχή του τριπολιτσιώτικου θεάτρου
Κατεβαίνοντας στο υπόγειο της Θεατρικής Ομάδας Τρίπολης μας υποδέχεται η "ψυχή" της, η φιλόλογος Γεωργία Δάλκου και ο γιος της, Γιώργος. Στον τοίχο του εντευκτηρίου αφίσες και φωτογραφίες από τις παραστάσεις τους, οι οποίες ξεκίνησαν από το 1984. Mε είχαν ήδη πληροφορήσει για το έργο της οι συγγραφείς Κώστας Βούλγαρης και Τάσος Γουδέλης, μας οδηγεί στη σκηνή του υπογείου που ανεβαίνουν οι χειμωνιάτικες παραστάσεις. Βαριά μυρωδιά από καπνούς τσιγάρων, σκούρα χρώματα, ατμόσφαιρα θεατρική, μου θυμίζει το "υπόγειο" του Κουν. Της το επισημαίνω κι εκείνη υποδέχεται το σχόλιο με πλατύ χαμόγελο.
Από τον ναό της Αθηνάς Αλέας στην Τεγέα.
"Στις γκρίζες μέρες που ζούμε όλο και περισσότερος κόσμος κατεβαίνει στο υπόγειο αναζητώντας κάτι δημιουργικό", παρατηρεί. Μας μιλά με ενθουσιασμό για τα ταμπούρια του Κολοκοτρώνη και των παλικαριών του, σε λόφους γύρω από την Τρίπολη, αλλά και τις Επιτροπές Σωτηρίας ιστορικών κτιρίων της πόλης (Μαλλιαροπούλειο, σπίτι Αποστόλη Κολοκοτρώνη κ.ά.) πολλές από τις οποίες είχαν αίσιο τέλος, όπως στην περίπτωση του πατρικού του Καρυωτάκη (1896-1928), το οποίο αγοράστηκε από το Δημόσιο επί Οικουμενικής (1989), αποτρέποντας τα σχέδια της ιδιοκτήτριάς της για την κατεδάφισή του και την ανέγερση πολυκατοικίας στη θέση του. Σήμερα, καθώς περνάμε από την Ερυθρού Σταυρού 28 το απογευματινό φθινοπωριάτικο φως γεμίζει σκιές το αναστηλωμένο, πλέον, οίκημα που φιλοξενεί την Πρυτανεία του Πελοποννησιακού Πανεπιστημίου.
6 προτεινόμενες εκδρομές έξω από την πόλη
1. Αγία Φωτεινή και αρχαία Μαντίνεια
Ο κ. Αναγνωστόπουλος προσφέρεται να μας συνοδεύσει στον επόμενο σταθμό μας οδηγώντας μας από μια συντομότερη διαδρομή. Από μακριά ο ναός της Αγίας Φωτεινής ξεχωρίζει δημιουργώντας ανάμεικτα συναισθήματα.
Ο κ. Αναγνωστόπουλος προσφέρεται να μας συνοδεύσει στον επόμενο σταθμό μας οδηγώντας μας από μια συντομότερη διαδρομή. Από μακριά ο ναός της Αγίας Φωτεινής ξεχωρίζει δημιουργώντας ανάμεικτα συναισθήματα.
Ο αρχιτέκτονας Κώστας Παπαθεοδώρου ανέλαβε για λογαριασμό του Μαντινειακού Συνδέσμου να φτιάξει μια εκκλησία, την οποία και ολοκλήρωσε το 1972, προκαλώντας ποικίλα σχόλια, εγκωμιαστικά και απαξιωτικά. Από τη μια η κατασκευή της, πέτρα πέτρα, φανερώνει δουλειά χειροτέχνη – μάστορα με μεράκι, που φέρνει στον νου τον Πικιώνη και την εργασία του στα έργα του Φιλοπάππου. Επίσης, ωραία είναι η κατανομή των όγκων της εκκλησίας που μοιάζει να ρέει μέσα στον κάμπο, δημιουργώντας αισθήματα οικειότητας.
Από την άλλη, ο συνδυασμός ανατολικών επιρροών αρχαιοελληνικών στοιχείων, βυζαντινής αρχιτεκτονικής και ό,τι άλλο μπορεί κανείς να φανταστεί δημιουργεί, τελικά, ένα περίεργο αποτέλεσμα που μας απωθεί και συγχρόνως μας ελκύει. Στον περίβολο δύο αρχαιοελληνικές κατασκευές που μας προκαλούν μια μάλλον φαιδρή εντύπωση: το Ηρώον και το Φρέαρ του Ιακώβ, το οποίο "συμβολίζει το επεισόδιο της καλής Σαμαρείτιδας που πρόσφερε νερό στον Ιησού", μας εξηγεί ο κ. Αναγνωστόπουλος πριν μας αποχαιρετήσει. Απέναντι, στον αρχαιολογικό χώρο της Μαντινείας, οι εργάτες εκτελούν εργασίες καθαρισμού. Υπήρξε, μαζί με την Τεγέα, η σημαντικότερη πόλη της Αρκαδίας και οι ανασκαφές των Γάλλων στα τέλη του 19ου αιώνα αποκάλυψαν τμήματα από το αρχαίο θέατρο, υπολείμματα από τον ναό του Δία, το Βουλευτήριο και την Αγορά. Από τους ναούς του Σωτήρος Διός και του Ηραίου ήρθαν στο φως και γλυπτά του Πραξιτέλους (ενός από τους μεγαλύτερους γλύπτες της αρχαιότητας), τα οποία και φυλάσσονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.
2. Στα οιnoποιεία της Μαντινείας
Ο υπάλληλος του οινοποιείου Σπυρόπουλου, στην περιοχή της αρχαίας Μαντινείας, μας ξεναγεί στις σύγχρονες εγκαταστάσεις της επιχείρησης και μας δίνει μια εικόνα του τρόπου λειτουργίας του, από τις ζυμώσεις των κρασιών μέχρι την ωρίμανση και το τελικό στάδιο της εμφιάλωσής τους στο μπουκάλι. Στα υπόγεια με τις δεξαμενές των 20 τόνων η καθεμία, που μοιάζουν με γιγαντιαία βαρέλια από νίκελ, διακρίνουμε για πρώτη φορά τη μυρωδιά του μούστου.
Ο επόμενος χώρος παραγωγής είναι το χημείο. Μας υποδέχεται ο ίδιος ο κ. Σπυρόπουλος, ενώ βρίσκεται στη μέση μιας ιδιαίτερα κρίσιμης διαδικασίας με τους οινολόγους του οινοποιείου. "Σήμερα πρέπει να πάρουμε πολύ δύσκολες αποφάσεις. Από τα χαρμάνια που θα αναμείξουμε μπορούμε να φτιάξουμε ή να καταστρέψουμε ένα κρασί," μας εξηγεί. Ο ίδιος και οι συνεργάτες του αναμειγνύουν πυρετωδώς κόκκινα κρασιά σε ποτήρια, τα ανακινούν περιστροφικά για να δουν τα αρώματα και τις γεύσεις τους και προσπαθούν να αποφασίσουν για τους κατάλληλους συνδυασμούς. Αποχωρούμε διακριτικά, ώστε να τους διευκολύνουμε, και αφήνουμε πίσω μας το οινοποιείο έχοντας λάβει ως δώρο από ένα μπουκάλι λευκό μοσχοφίλερο.
Στο χωριό Κάψια, το ίδιο βράδυ, η κατάσταση στο πετρόχτιστο αναπαλαιωμένο αρχοντικό του 1890 με το παλιό οικογενειακό οινοποιείο του Βαγγέλη Καλόγρη είναι ριζικά διαφορετική. Μας υποδέχεται στην είσοδο με τη σύζυγό του Χριστίνα. Πριν ανάψουν τα λαμπατέρ το καθιστικό φωτίζεται αχνά με τα χρώματα της φωτιάς από το αναμμένο τζάκι και ακολουθεί η ξενάγηση στους υπόλοιπους χώρους. Μετά την κουζίνα, στον διάδρομο που οδηγεί στο κελάρι, οι φιάλες του κρασιού δεξιά κι αριστερά δημιουργούν έναν γυάλινο τοίχο, διακοσμημένο με τη συλλογή μαριονέτων της Χριστίνας, "εικαστική παρέμβαση", όπως λέει η ίδια.
Στο βάθος του επόμενου χώρου, στην παλιά πτέρυγα του αρχοντικού, το ζεύγος Καλόγρη έχει διαμορφώσει ένα μικρό πατάρι με καρέκλες, ένα αναλόγιο και πιάνο, κατάλληλο για μουσικές ή ποιητικές βραδιές, και στη γωνία ένα μικρό εργαστήρι ξυλογλυπτικής, μια ακόμη δημιουργική ασχολία της ευρηματικής οικοδέσποινάς μας. Στο χαμηλότερο επίπεδο το κελάρι με τα βαρέλια του κρασιού που ωριμάζει πριν από την εμφιάλωση. Ο Βαγγέλης μας εξηγεί ότι "η ποικιλία που ευδοκιμεί με μοναδικό τρόπο στο κλίμα της Μαντινείας, το μοσχοφίλερο, είναι ένα κόκκινο σταφύλι με λευκή σάρκα". Σε λίγο, η βραδιά θα συνεχιστεί ευχάριστα με οινοποσία και εξαιρετικές συζητήσεις γύρω από το τζάκι, για τα παλιά πατητήρια και τις ευεργετικές ιδιότητες του μούστου στα δερματικά ή τη σχέση της Χριστίνας με τον θείο της Δημήτρη -"Μίμη", όπως τον αποκαλεί η ίδια- Δραγατάκη (1914-2001), πρωτοπόρου μουσικού και συνθέτη.
3. Αλσος Αγίου Γεωργίου, ξωκλήσια και λόφοι
Από την οδό Καλαβρύτων προχωράμε με κατεύθυνση το Αλσος του Αγίου Γεωργίου. Στα αριστερά μας, εκεί όπου υπήρχε το αρχοντικό Μαυρόγιαννη, σώζεται ένας πολυγωνικός πύργος, που εκ πρώτης όψεως θυμίζει οχυρωματικό έργο, ωστόσο πληροφορούμαστε ότι πρόκειται για περιστεριώνα. Χτίστηκε το 1910, ένας από τους 100 και πλέον περιστεριώνες της πόλης, την εποχή που οι Τριπολιτσιώτες συνήθιζαν να συνοδεύουν τις οινοποσίες τους με εύγευστα πιτσούνια. Περιδιαβαίνουμε στα μονοπάτια του Αλσους Αγ. Γεωργίου. Μετά το αναψυκτήριο-ταβέρνα και την εκκλησία ανηφορίζουμε προς το καλαίσθητο πετρόχτιστο υπαίθριο θέατρο που δίνονται το καλοκαίρι θεατρικές παραστάσεις και συναυλίες.
Η Γεωργία Δάλκου μας επισημαίνει μια πτυχή για τα πολυάριθμα άλση που υπάρχουν περιμετρικά της πόλης, ως επιβίωση μιας παράδοσης που κρατά από τα ελληνιστικά χρόνια. Την εποχή εκείνη γύρω από ένα Ιερό με τρεχούμενα νερά δημιουργούνταν καταπράσινοι τόποι αναψυχής. Στις μέρες μας με επίκεντρο κάποιο εξωκλήσι, συνήθως, έχουν σχηματιστεί 24, συνολικά, άλση σε λόφους και υψώματα γύρω από την Τρίπολη, ενώ η ευθύνη για τη συντήρηση και την προστασία τους έχει αναληφθεί από επαγγελματικούς φορείς και συλλόγους της πόλης. Στον λόφο των Αγίων Θεοδώρων, που προστατεύεται από τον Κυνηγετικό Σύλλογο, μπροστά από την Πέτρα που σύμφωνα με την παράδοση ο Κολοκοτρώνης αγνάντευε την Τρίπολη την περίοδο της Αλώσεως, η θέα της πόλης είναι μοναδική.
4. Λεβίδι και αρχαίος Ορχομενός
Πριν πάρουμε τη μεγάλη ευθεία που μας οδηγεί στο Λεβίδι αποφασίζουμε να επισκεφτούμε πρώτα το θέατρο του αρχαίου Ορχομενού. Ενας βοσκός με τα πρόβατά του, βγαλμένος από ειδυλλιακό αρκαδικό τοπίο του ζωγράφου Πουσέν, μας δείχνει με την γκλίτσα του τον δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουμε ανηφορίζοντας ψηλά πάνω από την πεδιάδα του Λεβιδίου. Τίποτα δεν μας προϊδεάζει ότι στο τέλος του ανηφορικού δρόμου, αφού έχουμε αφήσει πίσω μας το αυτοκίνητο στα διακόσια μέτρα, θα αντικρίσουμε έναν σπάνιας ομορφιάς χώρο. Παρατηρούμε τις δεκατρείς σειρές των ειδωλίων που σώζονται και καθόμαστε στους σχεδόν ακέραιους μαρμάρινους πάγκους της προεδρίας στην πρώτη σειρά. Είναι ιδιαίτερα βολικοί και καθώς κοιτάζουμε απέναντι τα βουνά εισπράττουμε τη θετική ενέργεια που συνήθως υπάρχει σε όλες τις τοποθεσίες των αρχαίων θεάτρων και Ιερών. Στην άκρη της σκηνής, προς τις κερκίδες, εντυπωσιάζουν με την καλή κατάσταση στην οποία διατηρούνται οι δύο θρόνοι, για τους υψηλούς προσκεκλημένους του θεάτρου που κατασκευάστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. και γειτνιάζει με τα ερείπια του ναού της Αρτέμιδος, της Αγοράς και των τειχών της αρχαίας ακρόπολης του Ορχομενού.
Μισή ώρα αργότερα περπατάμε αργά στην πλατεία του Λεβιδίου. Ενας παραδοσιακός φούρνος που προσφέρει ψωμί με προζύμι φτιαγμένο σε ξυλόφουρνο, ένα κατάστημα που εμπορεύεται από παπούτσια μέχρι σόμπες υγραερίου και γύρω γύρω ταβέρνες με εκλεκτά εδέσματα από την ορεινή Αρκαδία, βασισμένα στο τυρί, το κρέας, το μέλι ή τα άγρια χόρτα. Ο υπάλληλος του δήμου μας ανοίγει το Λαογραφικό Μουσείο. Μας δίνει την εντύπωση μιας φιλότιμης προσπάθειας συγκέντρωσης υλικού από την καθημερινότητα και τις ασχολίες των παλαιότερων γενιών της περιοχής, που ωστόσο χρειάζεται ακόμη συστηματική δουλειά για να αναδειχθεί.
Για το τέλος αφήνουμε το πατρικό σπίτι του κοινωνιολόγου, υπέρμαχου της δημοτικής γλώσσας, πρωτοπόρου του συνεταιριστικού κινήματος και πρωθυπουργού Αλέξανδρου Παπαναστασίου (1876-1936). Το σπίτι στο οποίο γεννήθηκε, σήμερα, έχει αναπαλαιωθεί και επεκταθεί λειτουργώντας ως μουσείο του Αρκάδος πολιτικού, αν και δεν έχει ακόμη εγκαινιασθεί. Στο ισόγειο του κτιρίου έχει δημιουργηθεί αίθουσα διαλέξεων και στον επάνω όροφο βλέπουμε έπιπλα από το γραφείο, τη βιβλιοθήκη και την κρεβατοκάμαρά του που έχουν μεταφερθεί από την κατοικία του στην Αθήνα. Στις προθήκες προσωπικά του αντικείμενα, χειρόγραφα των λόγων του, κειμένων που έχει συγγράψει και πολλά άλλα ντοκουμέντα της εποχής. Μια ωραία τελευταία νότα στο μουσείο μας δίνει η προθήκη με το υπόλευκο καλοκαιρινό κοστούμι του Παπαναστασίου δίπλα στα καπέλα του. Ο συνοδός μας μάς προτρέπει να παρατηρήσουμε προσεκτικά ότι στο γόνατο του παντελονιού το ύφασμα είναι μανταρισμένο. Μια λεπτομέρεια που μιλά για το ήθος και την ακεραιότητα του ανδρός, ίσως περισσότερο από μια ολόκληρη βιογραφία του, προκαλώντας, αυτομάτως, και κάποιες συγκρίσεις με τα τρέχοντα πολιτικά ήθη της εποχής μας.
5. Τεγέα
Στο Ιερό της Αλέας Αθηνάς στην Τεγέα μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, υπήρχε η πλατεία του χωριού της Τεγέας, μας πληροφορεί πρόθυμα ο υπάλληλος που βρίσκεται στη φύλαξη του αρχαιολογικού χώρου. Δίπλα στην είσοδο ξεχωρίζουν ακόμη οι μισογκρεμισμένες καμάρες από τα πέτρινα χωριατόσπιτα που υπήρχαν τριγύρω. Ο ναός χρονολογείται στο πρώτο μισό του 4ου αιώνα π.Χ. και ήταν ο μεγαλύτερος ναός της Πελοποννήσου, ύστερα από εκείνον του Ολυμπίου Διός στην αρχαία Ολυμπία, με μήκος 47 μέτρα, πλάτος 22 και ύψος 23 μέτρα. Αντίγραφα από τα σημαντικότερα ευρήματα των ανασκαφών διατηρούνται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Τεγέας, ενώ τα πρωτότυπα φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.
Φτάνουμε στο αρχαιολογικό πάρκο του Τεγεατικού Συνδέσμου (ιδρυθείς το 1883), ξεκινώντας πρώτα στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που ίδρυσε ο Σύνδεσμος το 1888 πάνω στα ερείπια βυζαντινής εκκλησίας του 11ου ή 12ου αιώνα, η οποία, με τη σειρά της, έχει τα θεμέλιά της, ευδιάκριτα και στον σημερινό επισκέπτη, πάνω στο κοίλο θεάτρου ελληνιστικής εποχής. Μια κοπέλα που εργάζεται στη συντήρηση των τοιχογραφιών του ναού μου δείχνει μια ανοιχτή είσοδο στα πλάγια. Με την μυρωδιά του διαλύτη στη μύτη παρατηρώ την ωραία αγιογραφία της Κοιμήσεως, του Αγήνορα Αστεριάδη, πάνω από την κεντρική πόρτα.
Προχωρώντας στις αλέες του πάρκου βλέπουμε το μνημείο πεσόντων με τον μαρμάρινο στρατιώτη του γλύπτη Μ. Τόμπρου. Η μύτη του είναι σπασμένη από Ιταλούς στην Κατοχή που έκαναν πάνω του σκοποβολή.
Στο κτίριο του 1933 όπου στεγαζόταν η Οικοκυρική Σχολή του Συνδέσμου σήμερα βρίσκεται το Λαογραφικό Μουσείο. Η υπάλληλός του κ. Μαρία Χαραλαμποπούλου, μας συνοδεύει μέχρι το μνημείο της Τεγεάτισσας μάνας και μας δείχνει τους χώρους κοντά στο πάρκο όπου διοργανώνεται ακόμη η περίφημη εμποροπανήγυρις της Τεγέας, η οποία ξεκίνησε το 1883. Μας εξιστορεί ακόμη την ιστορία του περάσματος της ολυμπιακής φλόγας από την Τεγέα, στον δρόμο για το Βερολίνο, το 1936, και μας δείχνει τη σχετική αναμνηστική πλάκα που έχει τοποθετηθεί στο πάρκο, πλάι σε σωζόμενα συντρίμμια του μεσαιωνικού τείχους της Τεγέας.
Με έκτακτους μεζέδες και τοπικό κρασί κάτω από τα ψηλά δέντρα του πάρκου ο τότε δήμαρχος της Τρίπολης είχε κατορθώσει να πείσει κάποια μέλη της Ολυμπιακής Επιτροπής ότι θα ήταν ασυγχώρητη παράλειψη να μην περνά η ολυμπιακή φλόγα από μια τόσο ειδυλλιακή περιοχή. Η δάδα του 1936 που μετέφερε τη φλόγα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου φυλάσσεται σήμερα στους χώρους του Λαογραφικού Μουσείου του Συνδέσμου.
6. Σπήλαιο Κάψια
Οταν το πρωί περιμένουμε τον άνθρωπο που θα μας ξεναγήσει στο σπήλαιο Κάψια στην είσοδο του αρχοντικού Καλτεζιώτη, όπου έχουμε καταλύσει, δεν φανταζόμαστε ότι μπροστά μας θα παρουσιαζόταν μια γκρίζα αμερικάνικη λιμουζίνα, με οδηγό τον Γρηγόρη Ρουσιώτη. Με τη λιμουζίνα που μεταφέρει νεόνυμφους στην αίθουσα δεξιώσεων Σάνσετ στον Ανω Καρδαρά, διανύουμε τη μικρή απόσταση προς το σπήλαιο, που εκείνες τις ημέρες ήταν κλειστό για το κοινό, εξαιτίας γραφειοκρατικών εκκρεμοτήτων. Είμαστε οι μοναδικοί επισκέπτες στο εσωτερικό του εντυπωσιακού σπηλαίου, το οποίο συγκαταλέγεται από τους σπηλαιολόγους στα 10 αξιολογότερα της χώρας. Στην αίθουσα των "θαυμασίων", μέσα σε σιγή που διακόπτεται σποραδικά από το πέταγμα των νυχτερίδων, το γαλάζιο και το πράσινο συνδυάζεται στα πετρώματα με την ώχρα και τα θερμά κόκκινα χρώματα. Εξω από το σπήλαιο, μαζί με τον δημοτικό σύμβουλο Νίκο Αναγνωστόπουλο, μας δείχνουν το "χωνευτήρι" των καταβοθρών του οροπεδίου της Μαντινείας, σε άμεση συνάφεια με τον σπηλαιώδη σχηματισμό που μόλις είχαμε επισκεφτεί, καθώς από εκείνο το σημείο υπάρχει η φυσική είσοδος του σπηλαίου. Από τον χειμώνα μέχρι την άνοιξη το θέαμα είναι εντυπωσιακό. Τεράστιες ποσότητες νερού από τους γύρω ορεινούς όγκους χωνεύουν στο σημείο εκείνο και χάνονται κάτω από τη γη ακολουθώντας την υπόγεια διαδρομή τους προς τη θάλασσα, για να καταλήξουν έπειτα από 28 ημέρες στο Κεφαλάρι του Αργους.
Διαμονή
Είτε στην πόλη της Τρίπολης είτε στα περίχωρα του διευρυμένου καλλικρατικού δήμου, ο επισκέπτης θα βρει λύσεις για τη διαμονή του.
"Αρχοντικό Καλτεζιώτη", Κάψια Μαντινείας (2710 235822, 235823,www.kaltezioti.gr). Στην ορεινή Αρκαδία, λίγα χιλιόμετρα από το χιονοδρομικό κέντρο Μαινάλου και 10 λεπτά από την Τρίπολη, ο Νίκος και η Μαριάννα Καλτεζιώτη έδωσαν ζωή στο χωριό Κάψια με επίκεντρο το αναπαλαιωμένο οικογενειακό αρχοντικό του 1860. Οι εκτεταμένες εγκαταστάσεις του αρχικού ξενώνα σήμερα περιλαμβάνουν ένα καλαίσθητο ξενοδοχείο με στούντιο, οικογενειακά δωμάτια, σουίτες, σαλέ και βίλες στην πλαγιά του βουνού. Σημαντικά πλεονεκτήματα η πολυτέλεια (τζάκι, πισίνα, σπα, κ.α.) το καλό γούστο, η εξυπηρετικότητα και η ευγένεια του προσωπικού.
"Μαίναλον", Πλατεία Αρεως, (2710 230300, www.mainalonhotel.gr). Ιστορικό ξενοδοχείο στο κέντρο της πόλης χτισμένο το 1936, θεωρείται το καλύτερο, ίσως, στην Τρίπολη. Ανακαινισμένο εκ βάθρων φιλοξενεί τους υψηλών απαιτήσεων επισκέπτες του στα 30 δωμάτια και τις 2 σουίτες.
"Αρκαδία", Πλατεία Κολοκοτρώνη, Τρίπολη (2710 225551,www.arcadiahotel.com.gr). Ενα ακόμη ιστορικό ξενοδοχείο της πόλης, πλήρως ανακαινισμένο, με 40 δωμάτια και χώρους που ακολουθούν την αισθητική του μίνιμαλ. Υψηλό επίπεδο υπηρεσιών, με συνεδριακούς χώρους, και ιδιαίτερα βολικό για όσους βρίσκονται σε επαγγελματικό ταξίδι.
"Ανακτορικό", Εθνικής Αντιστάσεως 48 (2710 226545, www.anaktorikon.gr). Βρίσκεται στην καρδιά της πόλης, απέναντι από το Δημαρχείο, διαθέτει 30 δωμάτια και στεγάζεται σε νεοκλασικό κτίριο.
"Σεράγιο", Παπαρρηγοπούλου 60 (2710 242220). Ξενοδοχείο 14 δωματίων στο κέντρο της πόλης, με όλες τις βασικές ανέσεις για όσους επισκέπτονται την πόλη για τουριστικούς ή επαγγελματικούς λόγους.
"Φιλοξένια Τεγέας", Ρίζες Τεγέας (2710 544702, 6944 347078,www.filoxenia-tegeas.gr). Πολύ κοντά στα ιστορικά μνημεία της περιοχής ο ξενώνας διαθέτει 7 ευρύχωρα διαμερίσματα με μπαλκόνι και καθιστικό (τα περισσότερα και τζάκι).
"Αβησσυνία", Λεβίδι Αρκαδίας (27960 22328, 6977 061063, www.avissinia-levidi.gr). Στην ορεινή Αρκαδία, κοντά στον αρχαίο Ορχομενό, με το θαυμάσια διατηρημένο θέατρο, ο ξενώνας διαθέτει 5 άρτια εξοπλισμένα διαμερίσματα με τζάκι, αυτόνομη θέρμανση και μπαλκόνι.
"Παπανικόλα", Πιάνα Αρκαδίας (2710 431170-1, 6972 402354www.hotelpapanikola.gr). Σε υψόμετρο 1.100 μέτρων στο Μαίναλο ο ξενώνας με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική διαθέτει 10 δωμάτια με εξαιρετική θέα στο ορεινό αρκαδικό τοπίο.
"Οστρα", Ανω Καρδαράς - Λεβίδι (27960 22743, 6977 286811,www.ostra.gr). Σε απόσταση μόλις 7 χιλιομέτρων από το χιονοδρομικό κέντρο της Οστρακίνας, με βασικά υλικά την πέτρα και το ξύλο, 7 κατοικίες με τζάκι και έπιπλα-αντίκες προσφέρουν στον επισκέπτη σπουδαία θέα στο ελατόδασος του Μαίναλου.
Fast Info
Στην οδό Ταξιαρχών Η τυχαία συνάντησή μας στο δρόμο με τον κ.Πασπάτη, βαθύ γνώστη της ιστορίας της πόλης και της περιοχής της Αρκαδίας, μας οδηγεί στην οδό Ταξιαρχών, η οποία αποκαλείται από τους ντόπιους ως η οδός "των Κρεμασμένων". Το προσωνύμιο του δρόμου προήλθε από τον απαγχονισμό 10 πατριωτών που απαγχονίστηκαν από μπαλκόνια της οδού Ταξιαρχών από τους ναζί, ως αντίποινο για τον θάνατο ενός Γερμανού στρατιώτη το 1944. Στον ίδιο δρόμο συναντάμε το υπερεκατοντάχρονο μαγειρείο του Γερο-Λιά, το παλαιότερο της πόλης, αλλά και το παραδοσιακό ποτοποιείο του Γ. Καλδή, στον αριθμό 18, ο οποίος ίδρυσε την επιχείρηση το 1937 και παρέμεινε στο τιμόνι της μέχρι τον θάνατό του, το 2008. Οι δυο κόρες του και σημερινές ιδιοκτήτριες, Ελένη και Δήμητρα, μας δέχονται στις εγκαταστάσεις της ποτοποιίας και μας αφηγούνται τη συνέχεια της οικογενειακής παράδοσης στα λικέρ, τη μαστίχα και το ούζο, με την πιστή τήρηση των συνταγών του πατέρα τους.
Φαγητό
Το αρκαδικό τοπίο με τους εύφορους αμπελώνες του και το σπουδαίο μοσχοφίλερο, τη μεγάλη ποικιλία σε κτηνοτροφικά και τυροκομικά προϊόντα, δίνει τις θαυμάσιες πρώτες ύλες της τοπικής κουζίνας που φτάνει, τελικά, στο τραπέζι του επισκέπτη της Τρίπολης.
Ταβέρνα ο Τσιώλης, Κάψια Αρκαδίας, 2710 223384, 6977867147, 6981320303 Παραδοσιακή ταβέρνα με τζάκι όπου μπορείτε να απολαύσετε κρέατα παραγωγής των ιδιοκτητών.
"Κληματαριά-Πιτερός", Καλαβρύτων 11, Τρίπολη (2710 222058). Λίγο χαμηλότερα από την πλατεία Αρεως ο Πιτερός αποτελεί από το 1933 εγγυημένη λύση για όσους επιθυμούν ελληνική κουζίνα. Διαφημισμένος και προβεβλημένος, μεταξύ άλλων, και από Αθηναίους δημοσιογράφους-τηλεαστέρες.
"Faces", Εθνικής Αντιστάσεως και Δεληγιάννη, Τρίπολη (2710 227750, 221734). Στην καρδιά του εμπορικού κέντρου της πόλης το Φέισιζ είναι μοναδικό στο είδος του. Στέικ χάους με χορταστικά φιλέτα, μπριζόλες, μπέργκερ και άλλες επιλογές.
"Χοές", Επισκόπου Ανθίμου & Δολιανών 2, Τρίπολη (6942275876). Στη νέα πιάτσια των Κλωνατζίδικων και της πλατείας Σκάκι. Ωραία κεφτεδάκια και ψητό χαλούμι σε έναν μικρό φιλικό χώρο με δέκα τραπέζια.
"Κούρος", Δαρειώτου 18, Τρίπολη (2710 223534). Σε μια κάθετο της Εθνικής Αντιστάσεως, κοντά στο παλαιό Δημαρχείο, προτείνεται από τους ντόπιους ως μια καλή περίπτωση για φαγητό, παραδοσιακό μεζέ, αλλά και μοντέρνες γευστικές προτάσεις για να συνοδεύσετε το τσίπουρο ή το ούζο.
"Δεξαμενή", Ηφαίστου 1, Τρίπολη (2710 233868). Μαγειρευτά φαγητά, παραδοσιακή ελληνική κουζίνα και ψητά κρέατα στην παλιά δεξαμενή του νερού με θέα την πόλη και συνοδεία ντόπιου μοσχοφίλερου.
"Ταβέρνα του Φάνη", στο Κάψια Μαντινείας, έξω από την Τρίπολη προς Βυτίνα. Απλή παραδοσιακή ταβέρνα στο χωριό με ζουμερά παϊδάκια και εξαιρετική μοσχαρίσια μπριζόλα. Τις καθημερινές οι λιγοστοί θαμώνες του παρακολουθούν με μεγάλο ενδιαφέρον δορυφορικά κανάλια με αγώνες μπέιζμπολ.
"Κόκορης", Λεβίδι Αρκαδίας (27960 22232). Στην πλατεία του χωριού, εκτός από φαγητά της ώρας και μαγειρευτά σερβίρονται ντόπιο παστό χοιρινό, κόκορας με χυλοπίτες, κατσικάκι λαδορίγανη.
"Το χάνι της Κανδύλας", Κεφαλόβρυσο Κανδύλας (27960 22004,www.taverna-hani.gr). Συνοδεύστε το κρασί σας με σκορδαμιά (σκόρδο τουρσί) και δοκιμάστε το αρνάκι γκιούλμπαστι και γίδα βραστή, σε έναν ζεστό, οικογενειακό χώρο που ξεκίνησε τη λειτουργία του από το 1950.
πηγή: Εθνος, Κείμενο: Νίκος Κουφάκης, Φωτογραφίες: Εύη Φραγκολιά
